Tỷ số giới tính khi sinh tỉnh Quảng Ngãi- nhìn từ kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở 2019

Tỷ số giới tính khi sinh được biểu thị bằng số trẻ em sinh là bé trai/100 bé gái. Trong những năm trước, tỷ số giới tính khi sinh thường chịu ảnh hưởng của những nhân tố như các chính sách phát triển kinh tế, phong tục tập quán, tâm lý xã hội truyền thống, tư tưởng nho giáo phải có con trai nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên, tư duy văn hóa về ưa thích sinh con trai, sử dụng công nghệ sinh học hiện đại để lựa chọn giới tính khi sinh. Và vì thế, một giai đoạn dài cả nước cũng như Quảng Ngãi đang đối mặt với thách thức đó là sự mất cân bằng giới tính khi sinh ở mức báo động.

Lựa chọn giới tính trước khi sinh là nguyên nhân trực tiếp của hiện tượng mất cân bằng giới tính khi sinh, phản ánh tình trạng bất bình đẳng giới sâu sắc. Theo các nhà khoa học xã hội, tác động chính của hiện tượng mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ liên quan tới quá trình hình thành và cấu trúc gia đình, đặc biệt là hệ thống hôn nhân. Nam giới trẻ tuổi sẽ bị dư thừa so với nữ, do tỷ lệ nữ giới đang giảm dần trong cùng một thế hệ và kết quả là họ có thể phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng khi tìm kiếm bạn đời. Trì hoãn hôn nhân trong nam giới hoặc gia tăng tỷ lệ sống độc thân là những khả năng có thể xảy ra trong tương lai do tình trạng thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn. Điều này sẽ tác động ngược lại hệ thống gia đình trong tương lai. Do đó, việc theo dõi các diễn biến của SRB là cần thiết, nhằm đưa ra các can thiệp kịp thời về chính sách và chương trình. Trước thực trạng về SRB, Đảng và Chính phủ Việt Nam đã rất quan tâm đến vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh. Ngày 25/10/2017, tại Hội nghị lần thứ sáu, Khóa XII, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới. Nghị quyết nêu rõ "Mất cân bằng giới tính khi sinh tăng nhanh, đã ở mức nghiêm trọng" và đặt mục tiêu "đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên", "Đến năm 2030: Tỷ số giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống". Chỉ đạo của Đảng về mục tiêu đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên đã được cụ thể hóa và tổ chức thực hiện thông qua Quyết định số 1679/QĐ-TTg ngày 22/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030.

Tỷ số giới tính khi sinh (SRB) thông thường là 104-106 bé trai/100 bé gái sinh ra sống. Bất kỳ sự thay đổi đáng kể nào của SRB chệch khỏi mức sinh học bình thường đều phản ánh những can thiệp có chủ ý và sẽ làm ảnh hưởng đến sự mất cân bằng tự nhiên, đe dọa sự ổn định dân số của quốc gia và toàn cầu.

Tỷ số giới tính khi sinh, 2009-2019,

khu vực miền trung-tây nguyên

                                                                     Đơn vị tính: số bé trai/100 bé gái

Ở Quảng Ngãi, từ năm 2010 đến 2018, SRB có xu hướng tăng cao hơn so với mức sinh học tự nhiên. Tuy nhiên, SRB năm 2019 giảm so với Tổng điều tra 2009 và năm 2018, về gần với mức thông thường (năm 2009: 115,1 bé trai/100 bé gái; năm 2018: 113,3 bé trai/100 bé gái; năm 2019: 106,2 bé trai/100 bé gái). Sự gia tăng bất thường (tăng, giảm) về SRB trong những năm gần đây (10 năm) đang là mối quan tâm hàng đầu của nhà nước và cũng như các nhà lập chính sách. Theo đó, những cảnh báo về hệ lụy của sự mất cân bằng giới tính khi sinh và sự quyết liệt thực hiện các chính sách nhằm xóa bỏ sự can thiệp có chủ đích trong lựa chọn giới tính khi mang thai ở Việt Nam nói chung và Quảng Ngãi nói riêng trong thời gian qua chưa đem lại hiệu quả; tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh chưa được khắc phục.

Ở Quảng Ngãi sự mất cân bằng giới tính khi sinh những năm gần đây dần được khắc phục. Nhìn từ kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 so với kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, cho thấy tỷ số giới tính khi sinh tỉnh Quảng Ngãi từ 115,1 bé trai/100 bé gái năm 2009 xuống còn 106,2 bé trai/100 bé gái năm 2019; trong khi đó, nhiều tỉnh lân cận con số này lại gia tăng như Đà Nẵng từ 105,4 bé trai/100 bé gái năm 2009 tăng lên 109,9 bé trai/ 100 bé gái năm 2019; Quảng Nam từ 95,0 bé trai/100 bé gái năm 2009 tăng 105,8 bé trai/100 bé gái năm 2019; Phú Yên là: 110,1 bé trai/100 bé gái tăng lên 111,0 bé trai/100 bé gái năm 2019. Như vậy, mức dư thừa trong tỷ số giới tính khi sinh trên 5 bé trai cho 100 bé gái ở hầu hết các tỉnh khu vực miền Trung - Tây nguyên. Con số này có vẻ như có quan hệ chặt chẽ với tiến bộ khoa học công nghệ để thực hiện lựa chọn giới tính thai nhi ngay từ trước lúc mang thai và phá thai chọn lọc giới tính cũng như phong tục tập quán, và tâm lý ưu thích con trai do tư tưởng nho giáo phải có con trai nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên ăn sâu vào tiềm thức người dân.

Để giảm tỷ số này trong những năm sau, các cơ quan chức năng, chuyên môn cần chủ động tham mưu cho các cấp ủy đảng, chính quyền về các giải pháp vận động, tuyên truyền nhằm hạn chế mất cân bằng giới tính khi sinh tại địa phương; tăng cường sự phối hợp liên ngành trong chỉ đạo triển khai thực hiện các hoạt động tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức, thái độ và chuyển đổi hành vi của người dân, dần xóa bỏ quan niệm cũ,…